پنجشنبه، اسفند ۱۳

بررسی تطبیقی نیروهای حکومت در 22 بهمن و روزهای اعتراض 88

مقاله ارسالی به جهان نوین

حکومت ایران توانست در روز 22 بهمن 1388 خیابان­ های اصلی شهر تهران را تصرف کند. با حضور گسترده نیروهای نظامی، انتظامی، شبه نظامی و امنیتی، به همراه نیروهای غیر نظامی طرفدار حکومت، خیابان­ های اصلی پایتخت، قبل از ظهر روز 22 بهمن، به تصرف حکومت در آمد. از ظهر به بعد، نیروهای غیر نظامی به خانه برگشتند، اما نیروهای نظامی، همچنان خیابان­ ها را در تصرف خود داشتند.

لیبرال­ ها و اصلاح ­طلبان و دنباله­ روهایشان، در روزهای منتهی به 22 بهمن، تبلیغ می کردند که این روز، روز وزن کشی قدرت معترضان با وفاداران به حکومت مستقر است. شکست­ های موضعی حکومت در برخی نقاط تهران در روز ششم دی­ ماه (عاشورا) از یک طرف، و تبلیغات حکومت، که سعی داشت روز 22 بهمن را روز تعیین تکلیف و مشخص شدن طرف برتر در خیابان­ ها بنامد، از طرف دیگر، لیبرال­­ ها و اصلاح­ طلبان خوش ­خیال را به وسوسه انداخت تا در این قمار نابرابر شرکت کنند: تبلیغ کردند هر طرف که توانست خیابان ­های اصلی و میدان آزادی تهران را در22 بهمن تصرف کند، قدرت برتر در ایران است.

طبق طرح­­ های خوش ­خیالانه ­ی برخی لیبرال­ ها و اصلاح­ طلبان، که در رسانه­ های­ شان علنا تبلیغ می­ شد، معترضان می­ بایست با سکوت کامل و بدون هیچ نماد و پلاکاردی، تا میدان آزادی به­ همراه طرفداران حکومت راهپیمایی کنند. آنگاه زمانی که سخنران اصلی حکومت، شروع به سخنرانی کرد، معترضان با سردادن شعارهای اعتراضی، جو اعتراض را بر این میدان، حاکم کرده و ضمن بر هم زدن نمایش هر ساله حکومت در 22 بهمن و انعکاس زنده­ ی آن از رسانه­ های خارجی و تلویزیون ایران، زیر پای حکومت را تا حد سقوط آن، خالی کنند. آنها مثال رومانی و روز سقوط چائوشسکو، دیکتاتور رومانی را سرمشق خود قرار داده بودند.

خوش­ خیالی، بی­ تعهدی و فقدان حداقل محاسبه­ گری، از این طرح کاملا پیداست.

بررسی روزهای کلیدی اعتراضات خیابانی در هشت ماه اخیر، این خوش­ خیالی را به­ سادگی برملا می­ کند. به­ یاد داریم که روز جمعه 26 تیرماه را، که خطیب نماز جمعه تهران، هاشمی رفسنجانی بود. در این روز، معترضان موفق شدند خیابان­ های اصلی تهران، در اطراف دانشگاه تهران و محل برگزاری نماز جمعه را، به تصرف موقت خود در آورده و شعارهای اعتراضی را بر جو جمعیت، حاکم کنند. روز دیگر، جمعه 27 شهریور، روز قدس نیز این وضعیت تکرار شد و معترضان موفق شدند بخشی از خیابان های اصلی حول و حوش دانشگاه تهران را تصرف کرده و شعارهای خود را غالب کنند.

وجه اشتراک این دو روز، فراخوان اصلاح­ طلبان و لیبرال­ ها و دعوت آن­ها از معترضان برای حضور در خیابان­ ها؛ برگزاری نماز جمعه و مشغول بودن بخش اعظم نیروهای غیر مسلح طرفدار حکومت به برگزاری مراسم و در نتیجه عدم تحرک آنها در آن دو ساعت حساس بود. نیروهای مسلح حکومت هم، که در خیابان حضور داشتند، طی این دو ساعت، مشغول تامین نظم برگزاری مراسم و در موضع دفاعی بودند.

روز 13 آبان، از لحاظ برگزاری مراسم خیابانی حکومتی و فراخوان لیبرال­ ها و دعوت از معترضان برای تجمعات خیابانی، با این دو روز وجه اشتراک داشت. اما چرا معترضان نتوانستند خیابان­ های اطراف برگزاری مراسم را در زمان برگزاری مراسم، همچون دو روز 26 تیر و 27 شهریور تصرف کنند؟

نکته­ ی کلیدی، تحرک نیروهای غیرمسلح طرفدار حکومت، در ساعات برگزاری مراسم، و همراهی آنها با نیروهای مسلح حاضر در خیابان در آن ساعات است. از طرف دیگر، حضور نیروهای نظامی و انتظامی در خیابان­ ها، طی این روز، بسیار گسترده­ تر از آن دو جمعه بود. از این لحاظ، توازن قوا در خیابان­ های تهران در22 بهمن امسال، با روز 13 آبان بسیار شبیه و قابل مقایسه بود.

روزهای کلیدی دیگر، 18 تیر، 16 آذر و 6 دی (عاشورای) امسال هستند. در این سه روز تاریخی، اصلاح­ طلبان و لیبرال­ های متحدشان، هیچ فراخوانی برای حضور مردم و برپایی تجمعات خیابانی ندادند. اما مردم معترض، موفق شدند ضمن برپایی تجمعات خیابانی اعتراضی و حتی تصرف موقت برخی خیابان­ های اصلی، نیروهای نظامی و انتظامی حاضر در خیابان را به­ چالش بکشند.

نکته کلیدی این سه روز، عدم برگزاری مراسم دولتی در خیابان­ های مرکزی تهران بود. در نتیجه، نیروهای غیر نظامی طرفدار حکومت، در خیابان­ ها حضور نداشته و نیروهای نظامی و انتظامی را همراهی نمی کردند. علاوه بر این، در ساعات قبل ظهر روز 6 دی(عاشورا)، بخش بزرگی از نیروهای شبه نظامی طرفدار حکومت، در محلات مختلف و به صورت پراکنده و غیر متمرکز، مشغول برگزاری مراسم عزاداری مذهبی بوده و در نتیجه از همراهی نیروهای نظامی و انتظامی، بازمانده بودند.

در نتیجه، 6 دی (عاشورا)، مردم معترض موفق شدند چندین میدان و خیابان اصلی در مرکز تهران را ، برای ساعاتی تصرف کنند. همچنین توانستند در چند نقطه، نیروهای نظامی و انتظامی و امنیتی را شکست داده و خلع سلاح کنند. این­ گونه بود که روز 6 دی (عاشورای) امسال، علی­رغم کشته و مجروح و دستگیر شدن تعداد زیادی از مردم معترض، تبدیل به روز عزای حکومتیان شد.

در 16 آذر (روز دانشجو) نیز، علی­ رغم انفعال اصلاح ­طلبان، دانشجویان معترض اکثر دانشگاه­ های ایران، به­ همراهی مردم معترض، موفق شدند محیط دانشگاه­ ها و خیابان­ های اطراف­ شان را، برای ساعاتی، تبدیل به صحنه­ ی برگزاری تجمعات اعتراضی و شعارهای ضد حکومت کنند. در این روز، حکومت تمرکز نیروهای غیر مسلحش را، تنها در دانشگاه تهران تدارک دیده بود و فقط در این دانشگاه، توانست خودی نشان بدهد و با دانشجویان معترض، به­ چالش برخیزد.

نکته ساده اما اساسی، این است: در روزهایی که نیروهای غیر نظامی طرفدار حکومت، به­ دلیل برگزاری مراسم دولتی، حضور خیابانی و تحرک و تمرکز کافی داشته و نیروهای نظامی و انتظامی و امنیتی را همراهی می­ کردند، حکومت موفق شده است خیابان­ ها و میدان­ های اصلی تهران را تصرف کرده و مردم معترض را پراکنده و سرکوب کند. اما در روزهای اعتراضی که مراسم رسمی دولتی برگزار نمی­ شد، نیروهای غیر نظامی طرفدار حکومت، در خیابان­ ها حضور متمرکز نداشتند. در نتیجه نیروهای نظامی و انتظامی و امنیتی، موفق به پراکنده کردن و سرکوب کامل مردم معترض نمی­ شدند و حتی در ساعاتی، کنترل تعدادی از خیابان­ ها و میدان­ های اصلی را از دست دادند.

یک نکته را هم باید اضافه کرد، از غروب روز 16 آذر، تمام دستگاه­ های تبلیغی حکومت به­ کار افتاد و چند روز متوالی، با حداکثر توان، پاره شدن عکس آیت­ ا... خمینی را در بوق و کرنا کرد. علی­ رغم تبلیغات گسترده، حکومت موفق به بسیج نیروهای غیر نظامی طرفدار خود نشد. نماز جمعه­ ی موعود، که قرار بود تبدیل به صحنه­ ی برگزاری تجمع میلیونی طرفداری از حکومت بشود، از نماز جمعه­ های قبل حتی، خلوت­ تر بود.

از غروب روز 6 دی (عاشورا) هم، دم و دستگاه­ های عریض و طویل تبلیغاتی حکومت، در بوق و کرنا کرده بودند که حرمت عاشورا شکست و مردم معترض، به این مناسک مذهبی، بی­ حرمتی کرده­ اند. علی­رغم تدارک گسترده­ ی حکومت، برگزاری تجمع سراسری دولتی، با دو روز تاخیر برگزار شد. در ضمن، روز 8 دی تجمع دولتی در شهرستان­ ها و روز 9 دی، در تهران برگزار شد. جمعیت نیروهای غیر نظامی طرفدار حکومت هم، هیچ تناسبی با گستردگی تبلیغات قبل و بعد از آن روز نداشت. به­ عبارت دیگر، حکومت قادر نشد تجمعاتش را، در تهران و شهرستان­ ها، به­ صورت هماهنگ و در یک روز، برگزار کند. این مساله نشان می­ دهد که امسال، حکومت فقط در چند روز معدود از سال، موفق به برگزاری تجمعات سراسری شده است.

مساله­ ی دیگری که نباید فراموش شود، افزایش تبحر و کسب تجربه توسط حکومت، در سرکوب اعتراضات خیابانی، طی سال88 است. اعتراضات مردمی پس از سال 1382، همگی محدود و محلی بودند. در نتیجه علی­ رغم برگزاری تمرین­ ها و مانورهای متعدد خیابانی توسط نیروهای حکومت، آمادگی آنها برای سرکوب تظاهرات توده­ ای، کاهش چشمگیر یافته بود. این نیروها، در روزهای پس از 25 خرداد، دستپاچه عمل کرده و قربانیان خود را، به­ صورت تصادفی انتخاب می­ کردند. اما این روز­ها قربانیان خود را به دقت، گلچین کرده و متلاشی کردن گروه­های سیاسی حاضر در خیابان­ ها را نشانه گرفته­ اند. هم­زمان با افزایش شدت سرکوب و کنترل و حضور نظامیان در خیابان­ها و گستردگی دستگیری­ ها، رسانه­ های معترضان نیز، که عمدتا مبتنی بر اینترنت است، روز به­ روز، محدود و محدودتر شده است.

هیچ نظری موجود نیست: